Weg uit de prostitutie

21 mei 2019

"Het begint met vertrouwen"

Er zijn maar weinig mensen die ervoor uitkomen dat ze vrijwillig hun geld verdienen met sekswerk of dat ze slachtoffer zijn van mensenhandel. De wereld van prostitutie is een verborgen wereld vol grijze gebieden. In De Week tegen de Mensenhandel organiseert Sterk Huis op 23 mei het gratis webinar ‘Het grijze gebied van prostitutie’. Het webinar helpt met het leren herkennen van signalen en wijst de weg naar hulpverlening. Anne* en Petra* stapten met behulp van RUPS, het uitstapprogramma voor prostituees in de regio, uit de prostitutie. Samen met hun maatschappelijk werker Joukje van IMW Breda en Jasper van de politie vertellen ze hun verhaal.

“Het begint met vertrouwen en toen ik bij RUPS aankwam, vertrouwde ik letterlijk niemand meer.” Anne stapte een half jaar geleden uit de prostitutie. Petra kwam een jaar geleden ook terecht bij RUPS: “Een vriendin van me was al gestopt met sekswerk met behulp van RUPS, via haar kende ik het programma.”

Alles om te overleven
“Je komt niet zomaar van de ene op de andere dag in de prostitutie terecht”, vertelt Anne. “Daar gaat veel aan vooraf. Ik had geen stabiele thuissituatie, geen familie, mijn zelfrespect was afgebrokkeld en ik moest toen ik begin 20 was op eigen benen staan. Terwijl ik in de horeca werkte en alles bij elkaar moest schrapen, kwam ik langzaam maar zeker in contact met meiden die dit werk deden en die wel mooie spullen hadden. Ik trok een muur om me heen en deed alles om te overleven. Van buitenaf ziet het er heel mooi uit, pas als je er middenin zit besef je hoe duister het is. En het is niet alleen maar ellende geweest, er waren ook leuke momenten. Je rolt er heel geleidelijk in. Uiteindelijk heb ik zo’n tweeëneenhalf jaar als sekswerker gewerkt.”

Bij klanten thuis
Petra zat in een andere situatie: “Toen ik 28 was, liep mijn relatie stuk. Mijn kinderen en ik dreigden ons huis uitgezet te worden omdat ik de eindjes niet meer aan elkaar kon knopen in mijn eentje. In een wanhopige poging de huisuitzetting te voorkomen, heb ik ervoor gekozen om als sekswerker aan de slag te gaan. Via een vriendin kwam ik bij een man terecht die zogenaamd ‘high class escorts’ aanbood. Dat was het bepaald niet. We werden uitgezonden naar klanten thuis. Degenen die dat deden oefenden veel druk op me uit en ze zeiden mooie dingen. Dat je zogenaamd geen drugs mag gebruiken bijvoorbeeld, maar dan bieden ze het je zelf aan. Het is gewoon louche. Ik vond het verschrikkelijk. Via een andere vriendin ben ik bij Joukje terechtgekomen.”

Nog niet klaar voor
Joukje vertelt: “Bij Petra was de situatie vooral zo nijpend omdat ze samen met haar kinderen haar huis uitgezet zou worden. Daarom heb ik in het begin het even overgenomen van haar, er zorg voor gedragen dat ze de financiële crisis te boven kwam. Vandaaruit kon ze weer zelfstandige keuzes maken. Dit bood haar perspectief en zo kon zij ervoor kiezen het sekswerk achter zich te laten.” Voor Anne was de situatie anders: “Toen ik eruit stapte woonde ik waar ik werkte. In een appartement, zonder vergunning voor dit werk. Eruit stappen betekende ook geen dak boven mijn hoofd. Bovendien werd ik gemanipuleerd en was ik er nog niet klaar voor om alles in één keer los te laten.” Joukje: “De situatie was ongewenst, maar niet onveilig. Binnen anderhalve maand vond Anne gelukkig een appartement via een kennis en lukte het om een uitkering aan te vragen. Veel mensen in haar situatie weten niet dat dat mogelijk is.”

Eigen weg kiezen
“Ik ben eruit gestapt omdat ik het beu was niet van mezelf te houden”, aldus Anne. “Dat was geen eenvoudige keuze. Het geld is aanlokkelijk, ik verdiende gerust zo’n 10 á 15 duizend euro per maand. Dat ging er ook heel snel weer uit. Ik kon niet sparen, doordat ik er niet trots op was. Verdoofde mezelf met drugs, was een zombie. De vrouw van de GGD, waar ik me regelmatig liet testen, attendeerde me op RUPS. Maar je moet er wel klaar voor zijn. Ik had niemand om me heen om me bij te staan, om me verder te helpen. Alleen maar mensen die wilden dat ik bleef doen wat ik deed. Aan het begin was ik heel opstandig naar Joukje. Ze heeft me mijn eigen weg laten kiezen, het is goed gekomen met het vertrouwen.”
“Schaamte speelt ook een grote rol”, voegt Petra toe. “Sommigen hebben wel mensen om zich heen die ze kunnen helpen, maar durven niet om die hulp te vragen. De mensen om mij heen wisten helemaal niet dat ik in de prostitutie werkte. Laat staan dat ik ze om hulp kon vragen. Daardoor zat ik nog meer vast en zag ik geen uitweg. Joukje was altijd bereikbaar voor me, letterlijk dag en nacht. Ze is er altijd als ik haar nodig heb. Wat zij voor mij heeft gedaan, gun ik anderen ook. Daarom wil ik mijn verhaal ook zo graag delen.”
“Ik blijf er altijd op hameren: er is altijd een manier om eruit te komen”, aldus Joukje. “Een andere, legale, manier om aan geld te komen. Maar in een uitzichtloze situatie heb je iemand nodig die je daaraan herinnert en die je de weg helpt te vinden.”

Landelijke aanpak zonder indicatie
Joukje ziet een toename van thuiswerkers doordat bordelen sluiten. “Online reclame maken en contact leggen wordt ook steeds makkelijker. Ik vind overigens niet dat dat verboden moet worden. Dan gaat het ondergronds en wordt het nog moeilijker om de meiden te vinden.” Werken met indicaties ziet Joukje niet als een oplossing. “Het werkt niet als sekswerkers eerst een indicatie moeten krijgen van een ambtenaar WMO of als alles moet via de gemeente. Deze meiden verplaatsen zich over gemeenten. Soms werken ze hier en wonen ze in Den Haag, dan ga ik daarnaar toe. Ik ben voor een landelijke aanpak vanuit het ministerie zonder indicatie.”

Vertrouwensband
Om gevonden te worden door sekswerkers en ze verder te helpen heeft Joukje regelmatig contact met Jasper van de politie. Hij herkent de verhalen van Anne en Petra: “Vooral thuiswerkers kom ik heel veel tegen, ook meerderen in één appartement. Als politie hebben we een dubbelrol. Aan de ene kant als toezichthouder voor de gemeente om vergunningen te controleren. Vanuit die rol kom ik voornamelijk prostitutie zonder vergunning tegen. Ik meld het bij de gemeente en het is aan de gemeente om te bepalen wat zij ermee doen, wij stappen er dan uit. Het kan bijvoorbeeld leiden tot dwangsommen, sluitingen of huisuitzettingen. Het is pas een strafrechtelijke zaak als het gaat om gedwongen prostitutie, om mensenhandel.” Voor Jasper is het lastig om het vertrouwen van de sekswerkers te winnen die nodig is om gedwongen prostitutie te kunnen herkennen. “Ik kom als politieman toch over als iemand die ze komt vertellen ‘dit mag je niet doen’. Bovendien heb ik de tijd niet om aan een vertrouwensband te werken. Joukje heeft een andere insteek en werkt aan die vertrouwensband.”

Topje van de ijsberg
“In de Baronie doen we per jaar zo’n vijf strafrechtelijke onderzoeken naar gedwongen prostitutie”, volgens Jasper. “Maar het zijn er waarschijnlijk meer. Wij krijgen per jaar 500 signalen (in het gebied van Vlissingen t/m Tilburg, red.) binnen. Dat is maar het topje van de ijsberg. Echte gedwongen prostitutie met mishandeling en dwang komt op een gegeven moment wel boven water. Maar het is vaak een grijs gebied. Want wat is dwang? Hoe zit het met een sekswerker die een relatie heeft met een man die het grootste deel van het geld krijgt? Ook dat is zeker seksuele uitbuiting, maar het is vaak moeilijk te bewijzen. Ik ken schrijnende verhalen. Minderjarige meisjes die online geronseld worden via een datingsite. Vaak gaat het heel subtiel. Het sluipt erin.”
“In bepaalde culturen zijn meiden door eerkwesties heel kwetsbaar”, vertelt Joukje. “Die worden hardhandig gedwongen, dat gaat niet zo lieflijk en subtiel.” Petra vult aan: “Er zijn ook vrouwen die andere vrouwen dwingen.” Anne: “Het gaat om het uitoefenen van macht, dat voelt lekker voor sommige mensen.”

Signalen
Volgens Anne en Petra zijn er duidelijke signalen die erop wijzen dat een meisje (of soms ook jongens) in de prostitutie zijn beland. “Meisjes die steeds meer en meer nodig denken te hebben, die thuiskomen met dure spullen die ze zelf niet kunnen betalen”, vertelt Anne. En volgens Petra: “Als je alleenstaande buurvrouw niet werkt, maar wel met veel spullen thuiskomt. Of soms gaat het om extra aandacht die meiden krijgen. Heel subtiel vaak, want het blijft een grijs gebied.”

Hulp bij het stoppen met prostitutie
Het uitstapprogramma voor prostituees in de regio (RUPS) biedt sekswerkers hulp en ondersteuning bij het stoppen met prostitutie. Het maakt voor deelname aan het uitstapprogramma niet uit of je vrijwillig in de prostitutie werkt of onder dwang in de prostitutie bent geraakt. Alle prostituees kunnen bij RUPS terecht. Of je nu in een club werkt, via het internet of op een andere manier. Verblijfsvergunning of niet, man, vrouw, transgender, drugsverslaafd, iedereen is welkom. Heb je als sekswerker vragen over jouw werk? Neem dan contact op met RUPS, we denken graag mee over jouw situatie.

Webinar: het grijze gebied van prostitutie
Prostitutie is een wereld vol grijze gebieden. Werk je bij de gemeente, een ziekenhuis, of andere hulpverlenende instanties en word jij in je werk wel eens geconfronteerd met prostitutie? Dan is dit webinar wat voor jou! Het webinar is gratis, wordt gehouden op donderdag 23 mei om 14.00 uur en duurt ongeveer 75 minuten. Ga naar https://www.sterkhuis.nl/het-grijze-gebied-van-prostitutie/ voor meer informatie en om je in te schrijven.